आज मंत्रिमंडळ मध्ये घेण्यात आलेला निर्णय महाराष्ट्र राज्यासाठी ही एक अत्यंत महत्त्वाची बातमी आहे. राज्य सरकारने महानिर्मिती कंपनीच्या औष्णिक विद्युत निर्मिती केंद्रांमधून बाहेर पडणाऱ्या राखेच्या (Fly Ash) वापराबाबतचे एक सर्वंकष धोरण निश्चित केले आहे. या निर्णयामुळे औष्णिक विद्युत केंद्रांमुळे होणारे प्रदूषण कमी करण्यासोबतच या राखेचा एक मौल्यवान संसाधन म्हणून वापर करण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.
नवीन धोरणाची ठळक वैशिष्ट्ये:
- १००% राखेचा वापर: केंद्र सरकारच्या सूचनेनुसार, औष्णिक विद्युत केंद्रातून निर्माण होणाऱ्या १००% राखेचा वापर करणे आता बंधनकारक करण्यात आले आहे. यामुळे राखेचे ढिगारे साचून राहण्याची समस्या कमी होण्यास मदत होईल.
- स्थानिक उद्योगांना प्राधान्य: या धोरणाचा सर्वात मोठा फायदा स्थानिक उद्योजकांना होणार आहे. राखेवर आधारित उद्योग (उदा. विटा, सिमेंट ब्लॉक, टाइल्स बनवणे) सुरू करण्यासाठी स्थानिक उद्योजकांना प्रोत्साहन दिले जाणार आहे. पूर्वीच्या धोरणात बदल करून स्थानिक उद्योगांना राख मिळण्यात येणाऱ्या अडचणी दूर केल्या जाणार आहेत.
- पर्यावरणाचे संरक्षण: या धोरणामुळे राखेचे पर्यावरणपूरक व्यवस्थापन करणे शक्य होणार आहे, ज्यामुळे मानवी आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम कमी होतील. राखेचे प्रदूषण रोखण्यासाठी हा एक महत्त्वाचा निर्णय आहे.
- मुख्य सचिवांच्या अध्यक्षतेखाली ‘फ्लाय ॲश परिषद’ (Fly Ash Council): या धोरणाच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी आणि देखरेखीसाठी मुख्य सचिवांच्या अध्यक्षतेखाली एक ‘फ्लाय ॲश परिषद’ स्थापन करण्यात येणार आहे. ही परिषद राखेच्या वापराबाबतचे नियम, अडचणी आणि उपाययोजना यावर काम करेल.
- अवैध साठवणुकीला आळा: जे कोणी राखेची निविदा काढण्यास उशीर करतील किंवा अवैध साठे तयार करतील, त्यांची चौकशी करून दोषींवर फौजदारी गुन्हे दाखल करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.
या निर्णयाचे फायदे:
- औद्योगिक विकासाला चालना: राखेवर आधारित नवीन उद्योग उभे राहिल्याने स्थानिक पातळीवर रोजगार निर्माण होईल.
- प्रदूषणात घट: राखेचे ढिगारे कमी झाल्याने हवा आणि पाणी प्रदूषण कमी होण्यास मदत होईल.
- बांधकाम साहित्याची उपलब्धता: राखेपासून बनवलेल्या विटा आणि ब्लॉक्समुळे बांधकाम साहित्य स्वस्त दरात उपलब्ध होऊ शकते.
थोडक्यात, महानिर्मितीच्या राखेच्या वापराबाबतचे हे नवीन धोरण पर्यावरण, उद्योग आणि स्थानिक विकास या तिन्ही आघाड्यांवर एक सकारात्मक आणि महत्त्वाचे पाऊल आहे.